چه‌کسی عطر را اختراع کرد؟!
چه‌کسی عطر را اختراع کرد؟ ــ داستان ناگفته عطر و ادکلن
عطر یکی از قدیمی‌ترین و کهن‌ترین محصولات آرایشی و بهداشتی برای ارتقای زیبایی انسان‌ها است که قدمت آن به مصر باستان و بین‌النهرین می‌رسد. امروزه می‌بینیم که عطرسازی به صنعتی ۱۸ میلیارد دلاری با انبوه متنوعی از محصولات مختلف در بازار تبدیل شده است. اما چه‌کسی عطر را اختراع کرد؟ پاسخ آنقدرها هم فکر می‌کنید، ساده نیست. درواقع تاریخچه عطر بسیار طولانی و پیچیده است، درحالی که افراد و فرهنگ‌های مختلفی در توسعه و تکامل آن نقش داشته‌اند. ما در این مقاله، تاریخچه عطر و ادکلن را بررسی خواهیم کرد، از اولین جرقه‌ها و کهن‌ترین آغازها تا عصر مدرن. ما همچنین بعضی از حقایق کمتر شناخته‌شده درمورد این محصول محبوب را نیز بیان خواهیم کرد تا شما بتوانید جایگاه عطر را در جهان امروزی بهتر درک کنید.
تاریخچه عطر
تاریخچه عطر بسیار طولانی و پیچیده است، درحالی که اولین استفاده ثبت‌شده از عطر به بین‌النهرین باستان بازمی‌گردد. درواقع، واژه perfume (به معنای عطر) از واژه لاتینی per fumum گرفته می‌شود که در ترجمه تحت‌اللفظی یعنی «از میان دود». اولین عطرها از چربی‌های حیوانی و عصاره‌های گیاهی ساخته شدند و برای مراسم‌های دینی و همچنین به‌منظور پوشش دادن بوی ناخوشایند بدن کاربرد داشتند.
اما شکوفایی عطرسازی در دوران رنسانس اروپا رخ داد، وقتی که دانش گیاه‌شناسی به سطح بالاتری ارتقا یافت و ترکیبات جدیدی شناخته شدند و در دسترس قرار گرفتند. در آن دوران، بهداشت شخصی به اندازه امروز در اولویت قرار نداشت. بنابراین مردم برای پوشاندن بوی ناخوشایند بدن به استفاده از عطرها تکیه می‌کردند. عطرسازان مشهور آن دوران، کسانی بودند مانند ژان باپتیست گرنوئیل و جیووانی ماریا فارینا که تعدادی از مشهورترین و نمادین‌ترین عطرهای تاریخ را خلق کرده‌اند.
با پیشرفت تکنولوژی، روش‌های کاربردی برای آفرینش عطرها نیز پیشرفت کرد و دگرگون شد. ترکیبات مصنوعی در قرن نوزدهم وارد عرصه عطرسازی شدند و امکانات نوینی را برای شکل‌گیری طیف وسیع‌تری از روایح به‌وجود آوردند. در سال ۱۸۶۸، اوژن ریمل (شیمیدان) نوع تازه‌ای از الکل را اختراع کرد که باعث می‌شد عطرها به تولید انبوه برسند و در دسترس بسیاری از مردم قرار بگیرند.
امروزه عطرها بیش از هر زمان و دوران دیگری محبوب شده‌اند. درواقع عطرها به بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی روزانه بسیاری از انسان‌ها تبدیل شده‌اند و اکنون هزاران برند مختلف و هزاران عطر متفاوت در دسترس همه ما وجود دارند. فرقی نمی‌کند که طرفدارعطرهای گل‌فام باشیم یا عطرهای مبتنی بر بوی مشک را دوست داشته باشیم، چراکه مطمئنا عطر دلخواه و مناسب برای همه ما در بازار عطرها وجود دارد.
آینده چه بویی خواهد داشت؟انواع مختلف عطرها
عطرها انواع مختلفی دارند و هر کدام نیز ساختار منحصربه‌فرد خودشان را به نمایش می‌گذارند. رایج‌ترین نوع عطری که ساخته می‌شود، عطر گل‌فام یا عطرهای مبتنی بر نت گل‌ها است. این عطرها بوی شیرین و زنانه‌ای دارند. از دیگر انواع محبوب عطرها نیز می‌توان به عطرهای مشک‌فام، ادویه‌ای، میوه‌ای و چوبی اشاره کرد.
عطرهای گل‌فام درواقع محبوب‌ترین و پرطرفدارترین نوع عطر در میان زنان هستند. این عطرها معمولا از روغن‌ها یا عصاره‌های معطر برگرفته از گل‌ها (مانند گل رز یا گل یاس) ساخته می‌شوند. عطرهای گل‌فام می‌توانند سبک و شاداب یا سنگین و سرمست‌کننده باشند. البته این ویژگی به غلظت عصاره‌های معطر یا روغنی به‌کاررفته در آنها بستگی دارد.
عطرهای مشک‌فام یا مبتنی بر نت مشک نیز معمولا مردانه هستند، اما همه افراد می‌توانند از چنین عطرهایی لذت ببرند. عطرهای مشک‌فام معمولا با استفاده از نت‌های حیوانی مثل مشک مصنوعی یا عنبر ساخته می‌شوند. این نوع از عطرها معمولا ساختار غنی و غلیظی دارند و درنتیجه گزینه‌ای عالی برای استفاده در ساعات شب محسوب می‌شوند.
عطرهای ادویه‌ای یا تند برای کسانی عالی هستند که جلوه‌های گرم و پرحرارت را در عطرها دوست دارند. ادویه‌های رایجی که در این نوع از عطرها به‌کار می‌روند، عبارتند از فلفل، زنجبیل، دارچین و میخک. عطرهای ادویه‌ای می‌توانند ساختاری نیروبخش داشته باشند و اغلب هم برای استفاده در ساعات روز مناسب هستند.
عطرهای میوه‌ای هم همیشه حالتی باطراوت دارند و می‌توان در ساعات مختلف روز از این عطرها استفاده کرد. عطرهای میوه‌ای معمولا حاوی نت‌هایی از میوه‌های مرکباتی مثل لیمو ترش یا گریپ‌فروت هستند، درحالی که از میوه‌های شیرین‌تر مثل توت فرنگی و هلو نیز در ساخت عطرهای میوه‌ای استفاده می‌کنند. این نوع از عطرها به‌طور کلی جزو گزینه‌های عالی برای فصل تابستان به‌شمار می‌روند.
عطر چگونه درست می‌شود؟
عطر با استخراج و تقطیر روغن‌ها یا عصاره‌های معطر از عناصر گیاهی به‌دست می‌آید. عناصر گیاهی معمولا ابتدا خرد یا آسیاب می‌شوند و سپس به مرحله تقطیرسازی می‌روند. در فرایند تقطیر باید ترکیب مورد نظر با حرارت تماس پیدا کند تا بخاری که بالا می‌آید، عطر گیاهان را با خودش انتقال بدهد. این بخار سپس سرد شده و به شکل مایع برمی‌گردد تا درنهایت ماده‌ای شکل بگیرد که عصاره (absolute) نامیده می‌شود.
دو روش دیگر هم برای استخراج روغن‌های معطر از گیاهان وجود دارد: استخراج با حلّال (solvent extraction) و انفلوراژ (enfleurage). در روش استخراج با حلّال از مواد شیمیایی برای گرفتن روغن از ماده گیاهی استفاده می‌کنند، درحالی که در انفلوراژ باید ماده گیاهی مورد نظر در چربی خیسانده شود تا عطر ماده به بافت چربی جذب شود.
پس از استخراج اسانس‌های روغنی، این ترکیبات با همدیگر آمیخته می‌شوند تا عطر دلخواه عطرساز را خلق کنند. عطرها می‌توانند حاوی تعداد متفاوتی از روایح و نت‌ها باشند (از یک تا صدها). این نت‌ها نیز به شیوه‌های مختلفی با همدیگر تعامل می‌کنند تا سرانجام یک بوی منحصربه‌فرد و خاص شکل بگیرد.
چه‌کسی عطر را اختراع کرد؟
واژه perfume از عبارت لاتینی per fumus (به معنای «در میان دود» یا «از طریق دود») گرفته شده است. اسناد تاریخی نشان می‌دهند که اولین استفاده از عطرها به دوران مصریان باستان برمی‌گردد که از عطر در مراسم‌های دینی استفاده می‌کردند. آنان عطرها را از عصاره‌های روغنی و چربی‌های حیوانی درست می‌کردند.
اولین عطرهای تجاری هم در قرن ۱۳ و در سرزمین‌های مصر و ایتالیا ساخته شدند. این عطرها براساس ترکیبی از روغن و الکل شکل می‌گرفتند. هنر عطرسازی کم‌کم از ایتالیا به اسپانیا و سپس به فرانسه رفت.
در قرن ۱۷ بود که عطرها بیشتر به‌خاطر خواص درمانی و دارویی مورد توجه قرار گرفتند، نه صرفا برای لذت بردن از بوی خوش. در آن دوران تصور می‌شد که عطرها از ابتلا به بیماری‌های جلوگیری می‌کنند و مشکلاتی مانند سردرد، اضطراب و افسردگی را تسکین می‌دهند.
تا قرن ۱۸ طول کشید که عطرها به محصولاتی مستقل و محبوب تبدیل شوند که فقط به‌خاطر عطر بودن مورد توجه انسان‌ها قرار می‌گرفتند. این ماجرا به عوامل مختلفی ربط داشت، ازجمله ظهور طبقه متوسط و کسانی که می‌توانستند بعضی از کالاهای لوکس مانند عطرها را خریداری کنند. البته توسعه و تکامل عطرهای مصنوعی هم باعث شد که بعضی از عطرها قیمت مقرون‌به‌صرفه پیدا کنند و راحت‌تر در دسترس همه افراد قرار بگیرند.
پس بالاخره چه‌کسی عطر را اختراع کرد؟ غیرممکن است که با اطمینان به چنین پرسشی پاسخ بدهیم، زیرا هزاران سال است که عطرها وجود دارند و توسط افراد مختلف در سراسر جهان ساخته می‌شوند. اما می‌توانیم با قاطعیت بگوییم که عطرها درواقع محصولات جاودانه‌ای هستند که همچنان شادی و خوشبختی را به زندگی انسان‌ها هدیه می‌دهند.
تاریخ استفاده از عطر
تاریخ استفاده از عطر بسیار طولانی و پیچیده است، مخصوصا با توجه به این‌که افراد بسیار مختلف و فرهنگ‌های گوناگونی در توسعه و تکامل عطرسازی و استفاده از عطرها نقش داشته‌اند. اولین ارجاع شناخته‌شده به عطرها مربوط به تمدن باستانی بین‌النهرین است؛ همان‌جایی که عطرها در آیین‌های دینی کاربرد داشتند یا به‌عنوان آرایه‌های زینت‌بخش شخصی به‌کار می‌رفتند.
اولین عطرهای حقیقی هم توسط مصریان ساخته شده‌اند؛ همان کسانی که تقطیرسازی از روغن‌های گیاهی را شروع کردند و سپس عصاره‌های مختلف را به حالت‌های غلیظ‌شده تبدیل ساختند. این عطرها هم کاربرد مصرفی داشتند و هم کاربرد آیینی، درحالی که به عضو جدایی‌ناپذیری در فرهنگ مصری تبدیل شدند.
هنر عطرسازی کم‌کم به دیگر فرهنگ‌ها، ازجمله یونان و روم، گسترش یافت. عطرها محبوبیت ویژه‌ای در روم به‌دست آوردند زیرا عملکرد خوبی برای پوشاندن بوی خیابان‌ها، خانه‌ها و منطقه‌های شلوغ شهر داشتند. گفته‌اند که عطرهای رومی دارای خواص درمانی بوده‌اند و برای درمان انواع بیماری‌ها و مشکلات استفاده می‌شدند.
محبوبیت عطرها حتی در دوران قرون وسطی و رنسانس نیز ادامه یافت، اگرچه در دوران پیوریتان‌ها در انگلستان محبوب نبودند. با این‌حال، عطر در فرانسه همچنان به‌عنوان یکی از اجزای مهم و جدایی‌ناپذیر زندگی اهمیت پیدا کرد و خانه‌های عطرسازی مشهوری مانند گرلن و شنل در همین دوران تاسیس شدند.
هزاران سال است که عطر به‌عنوان یکی از اجزای ضروری در فرهنگ انسان‌ها حضور دارد و هیچ نشانه‌ای از کاهش محبوبیت عطرها در زندگی انسان‌ها به چشم نمی‌خورد.
عطر چگونه محبوب شد؟
درحالی که تاریخ عطر بسیار طولانی و پیچیده است، اما محبوبیت عطرها آنقدرها قدمت ندارد و به دوره‌های اخیر محدود می‌شود. درواقع، در قرن گذشته بود که عطرها به‌طور گسترده مورد استفاده قرار گرفتند، از نظر اجتماعی پذیرفته شدند و به محبوبیت دست یافتند.
بنابراین پرسش این است که عطر چگونه محبوب شد؟ برای پاسخ به این سوال باید به چند عامل کلیدی توجه کنیم. اول از همه این‌که انقلاب صنعتی باعث شکل‌گیری عطرها و روایح مصنوعی شد که تولیدشان هم بسیار ارزان‌تر از انواع عطرها و روایح طبیعی بود. همین ماجرا باعث شد که عطرها در دسترس عموم قرار بگیرند و تولید آنها برای جمعیت انبوه امکان‌پذیر شود.
نکته دوم این است که به‌دلیل پیشرفت در فرایندهای حمل‌ونقل و ارتباطات، مردم بیشتر به سفر کردن تمایل پیدا کردند و از این طریق با فرهنگ‌های مختلف آشنا شدند. همین اتفاق باعث شد که انسان‌ها در معرض تماس با عطرها و بوهای جدید قرار بگیرند و کنجکاوی شدیدی به یافتن عطرهای خارجی و بیگانه پیدا کنند.
درنهایت این‌که با ثروتمندتر شدن جوامع بشری، مردم نیز درآمد مازاد بیشتری به‌دست آوردند و این درآمد مازاد را برای دستیابی به کالاهای لوکس مانند عطر خرج کردند. به‌علاوه، رسانه‌ها نیز به‌مرور زمان فرهنگ سلبریتی را در جوامع گسترش دادند و ترویج کردند و از همین طریق هم عطرها به‌عنوان نمادهایی از طبقه بالاتر یا منزلت اجتماعی والاتر مورد توجه مردم قرار گرفتند.
این‌گونه بود که عطرها سرانجام به دست شما رسیدند! این نکاتی که گفتیم، فقط چند مورد از دلایلی هستند که محبوبیت تدریجی عطرها را نشان می‌دهند. چه‌کسی می‌داند که محبوبیت عطرها در آینده ما را به کجا خواهد برد؟
نتیجه‌گیری
تاریخ عطرسازی و استفاده از ادکلن ها قدمت طولانی و پیچیده‌ای دارد، مخصوصا به این دلیل که افراد گوناگون در توسعه و تکامل عطرها در طی قرن‌های متوالی نقش‌آفرینی کرده‌اند. درحالی که ما دقیقا نمی‌دانیم که چه‌کسانی عطر را اختراع کردند، اما مطمئنا می‌توانیم از هنر و خلاقیتی که در آفرینش عطرها به چشم می‌خورد، قدردانی کنیم. عطر درحال حاضر به عضو جدایی‌ناپذیر و مهمی از زندگی انسان‌ها تبدیل شده است و به‌جرات می‌توان گفت که چنین روندی برای سال‌های زیادی ادامه خواهد یافت.
ترجمه: ندا احمدلو
منبع: sokilondon
لینک مطلب:
https://sokilondon.com/who-invented-perfume/
